قُرب به معنای نزدیکی و در مقابل بُعد قراردارد و بطورخاص در عرفان به معنی نزدیکی و دوری نسبت به خداوند است. براساس مبانی هستیشناختی و معرفتشناختی در عرفان، انسان همچون تمام ممکنات، تجلی حقتعالی و آیینه اسماء و صفات اوست. جزآنکه او در جلوهنمایی و آیینهداریش از حقتعالی در مقایسه با سایر موجودات از ویژگی خاصی برخوردار است. این ویژگی عبارتست از:
جامعیت نسبی او در ارائه اسماء و صفات خداوند.
در این زمینه کسیکه از جامعیت مطلق برخوردار است انسانی کامل است که نهتنها بصورت بالفعل تمام اسماء و صفات خداوند را آیینهداری میکند، بلکه خود او همه اسماء و صفات حق است. اینکه تمام انسانها بصورت بالقوه جلوه حق و تجلی اسماء و صفات هستند کمالی برای آنها محسوب نمیشود. بلکه هنگامی کمال محسوب میشود و دارای بارارزش است که حجابهای میان خود و حقتعالی که مایه بُعد او از حق است را از میان برداشته و جلوهنمایی خود از اسماء و صفات را بصورت آگاهانه بیابد. هرچه این قرب فزونتر باشد، مراتب کمال حاصل برای او نیز بالاتر خواهد بود. از سویی هر چه بُعد او بیشتر باشد، علیرغم داشتن توان بالقوه، هرگز خود را آیینهیحق و جلوهیاسماء و صفات او نخواهد یافت و از این جهت در ظلمت به سر میبرد.
این حرکتی که انسان از قوه به فعل دارد، در اصطلاح تقرب گفته می شود؛ زیرا تقرب، معناى آهنگ و شتاب در منافع خود است. این واژه وقتى در مورد تقرّب بنده به خدا بهکار میرود، به معناى نزدیکى روحانى است که انسان به صفات کمال و پاککردن خویش از عیوب و نقایص حاصل میشود.
یعنی آهنگ متالهشدن و خداییشدن را تقرب می گویند.
در آیات برای رسیدن به این مکانت و منزلت معنوی انسان و خدایی شدن، غیر از واژه قرب واژگانی دیگری چون « عند ربهم »، « عنده »، « عند ربک »، « عند الله »، « درجات »، « قریب »، « وسیله » و برخی جملات استفاده شدهاست.
نکتهای که میبایست بهآن توجه داشت ایناست که انسان نهایت سیری معنوی که دارد رسیدن به مقام متالهشدن است که این مقام فعل و ظهور خداوندی است و هرگز از این مقام بالاتر نخواهد رفت. به سخن دیگر، انسان هرگز به مقام ذات و نیز مقام صفات عین ذات نخواهد رسید و این دو مقام جایی نیست که کسی بتواند بدان نزدیک شود. در حقیقت مقام نزدیکی و غیبالغیوب امری نیست که هیچ انسانی بهآن دسترسی داشته باشد.
ازاینروست که گفتهمیشود نهایت سیرتقربی انسان، مقام ظهور خداوندی است که گاه از آن به « مقام فعل » نیز تعبیر میشود. البته در برخی از آیات قرآنی مقام « وجه الله » توصیف شده است. زیرا مظهر تمام و کمال صفات الهی هستند.
پادکست صوتی متن را بشنوید
2 پاسخ
یادداشت جالبی در مورد نزدیکی به پروردگار نوشتی
قلمت جاری باد
مرسی و ممنونم از اظهار نظر هایی که داری