یکی از اصطلاحاتی که در وادی عرفان به آن پرداخته میشود اصطلاح کشف خدا است. کشف خدا در اصل همان درک وجود اوست. این کشف حالتی است که انسان را به حیرت وامیدارد. کسانیکه در این وادی قرار میگیرند هیچ چیزی را نمیبینند مگر آنکه در آن بخشی از خدا را رویت کنند.
وادی حیرت، نه وادی گم شدن و عدم درک اوست؛ بلکه حیرت درک وجود خداوند و در عینحال حیرت عدم کشف و شناخت او است.
تفاوت افرادیکه مکاشفهگر به آنها گفته میشود با دیگرانی که مدعی مکاشفه هستند در آن است که مکاشفهگران به وضعیت حیران شدن خود کاملاً آگاه و واقف هستند و به این درک رسیدهاند که : در درک خداوند ناتوان هستند.
هر انسانی میتواند مکاشفهگر باشد، در هر وضعیت و حالی که قرار دارد. چون این وادی متعلق به افراد خاص نیست، بلکه جزئی از رحمانیت لایتناهی خداوند است. مهم آن است که فرد به دنبال آن باشد و بخواهد این را درک کند.
اجازه دهید تا مثالی بزنم : فرض کنید دو بسته کاملاً یکسان برای دو شخص مختلف ارسال میشود. نفر اول بسته را میگیرد و باز میکند. ممکن است تا مدتی از محتویات آن بسته هم استفاده کند و خوشحال شود. ولی درنهایت درب بسته را میبندد و آن را در گوشهایی میگذارد. ولی نفر دوم بسته را میگیرد، باز میکند و از محتویات آن استفاده میکند. اما آن بسته او را راضی نمیکند و به دنبال بستههای دیگر میرود، به دنبال مبدأ ارسال کننده بسته، به دنبال محتویات بیشتر و بالتبع آن سرخوشی و خوشحالی مضاعف.
مکاشفهکنندگان جزو گروه دوم هستند. چیزی را میبینند، میشنوند و به دنبال مبدأ آن میروند. مبدأ همه چیز هم خداست.
ایشان هستند که میتوانند به مقام اولیاء الهی برسند. چراکه در این حالت پرده برایشان کنار میرود و حضور وجود خداوند را درک میکنند. کسانیکه جزو اولیاءالهی شدند به هر جا که مینگرند خدا را میبینند؛ چون حجابی در میان وجود ندارد. ضمن آنکه هر کدام از ایشان براساس موقعیت و دیدگاهی که دارند، ادراکی نسبت به خداوند پیدا میکنند. هر چه دایره دید وسیعتر باشد، ادراک بیشتر میشود.
ایشان نهتنها فقط در اندیشه و کلام، بلکه در عمل و رفتار نیز خداوند را میبینند و او را حاضر بر اعمال و کردار خود میدانند.
موضوع را میتوان اینگونه نیز بیان کرد :
آن چیزی که مانع از کشف خداوند برای انسان میشود، حجابهایی است که فرد برای خود قرار داده که مانع از رویت خداوند شوند.
پس اگر بخواهیم وجود و حضور او را کشف کنیم بایستی حجابهایی که بین ما و او قرار دارند را کنار بزنیم تا بتوانیم در وادی حیرت او قرار بگیریم. اینگونه است که میتوان به کشف خداوند رسید.